گروه مترجمین لیان

 

ترجمۀ اسامی خاص (proper names) از یک زبان به زبان دیگر همواره مقوله ایی پیچیده و بحث برانگیز و در عین حال جالب توجه بوده است که طیف وسیعی از موافقین و مخالفین را به خود مشغول داشته است. با وجود این، در صورت ابهام در انجام برگرداندن اسامی خاص از زبان مبدأ به زبان مقصد، می توان ادعا نمود که چنین فرآیندی مستلزم یکی از بالاترین درجات ترجمۀ معنایی(semantic translation) است که در آن مترجم واژه ساز به طور مبرم و وافری نیازمند داشتن آشنایی و ادراک بالایی از زبان مجازی و استعاره و همینطور قدرت خلاقیت بالا ، مطالعۀ وسیع، تخیل قوی، ذوق سلیم و قوۀ درک ارتباطات میان زبان ها و فرهنگ های مختلف در روند ترجمه خواهد بود.

 

مشکلات عمده در ترجمۀ اسامی خاص

 

به طور کلی بسیاری از کاستی ها و مشکلات فعلی در امر برگرداندن نامناسب لغات و واژگان از یک زبان به زبان دیگر غالبا ممکن است ریشه در یکی از عوامل ذیل و یا هر دوی آنها داشته باشد:

 

1.      عدم توانایی مترجم در درک و فهم دقیق لغت یا عبارت مورد مطالعه

 

2.      عدم توانایی و کفایت مترجم در برگرداندن لغت یاعبارت مورد نظر

 

توضیح مطلب اینکه ، اگر مترجم نتواند معنای واژه یا عبارتی رابفهمد ، ممکن است به این دلیل باشد که همۀ معنی آن واژه را نمی داند و یانسبت به مفاهیم بالقوه مختلف آن ناآگاه است و یاآن را مورد غفلت قرار می دهد و یااینکه چنین واژه یاعباراتی در مضمونی(context) غیر از مضمون رایج و شناخته شده خود به کار گرفته شده است و در نتیجه مفهوم و معنای آن متأثر از مضمون جدید شده باشد. به عبارت دیگر ، می توان چنین فرض نمود که واژه ها و عبارات مختلف واجد لایه های مختلف معنایی هستند که درمضامین مختلف به صورت متفاوت نمود پیدا میکنند و ناآشنایی یا عدم آشنایی کامل مترجم با لایه های معنایی متفاوت واژه ها و عبارات می تواند وی رادرروند ترجمۀ متون با مشکل جدی مواجه نماید.

 

دراغلب موارد چنین به نظر میرسد که بسیاری ازمشکلات ونارسایی ها در امر ترجمۀ اسامی خاص به طور اخص ریشه در نقصان یا عدم کارایی مترجم در فهم و برگرداندن مناسب واژگان و عبارات از یک زبان به زبان دیگر داشته باشد. چنین مشکلات و مسائلی بیشتر ممکن است به دلیل عواملی چون ناآگاهی و غفلت مترجم نسبت به معنا و مفهوم دقیق عبارت مورد نظر و یا ناتوانی وی درانتقال صحیح آن مفهوم روی دهد یا تشدید گردد. از سوی دیگر، در اغلب موارد، مشکلات برگرداندن در یک ترجمۀ نامناسب عمدتا در طی روند ترجمۀ لغات و واژگان بدیع (neologisms) و یالغات مهجور(obsolete words) ، همانند (collocations) و اصطلاحات و عبارات ثابت(fixed expression) پیشمیآید و به ندرت در روند ترجمۀ ساختارهای دستوری در برگرداندن مناسب اسامی خاص از یک زبان به زبان دیگر نیز نباید غافل ماند. برای مثال در عبارت Philadelphia lawyer ارائۀ معادل تحت الفظی "وکیل اهل فیلادلفیا" نمی تواند انتقال دهندۀ مناسبی برای مفهوم آن درزبان مقصد به شمار آید. زیرا مفهوم و اقعی آن شخص پرتوان است. به همین گونه، عباراتی چون Smart Alec,from Missouri و  happy-go-lucky را نمی توان به صورت تحت الفظی به معادلهایی چون"اهل میسوری"، "آلک باهوش" و "شاد و خوش اقبال" ترجمه کرد. زیرا در برگیرندۀ مفاهیمی فرهنگی هستند و به ترتیب به معادلهایی چون" شخص دیرباور"،"عقل کل" و الکی خوش"(یاعامیانه تر"علی بی غم") اشاره دارند.

 

علاوه بر موارد فوق الذکر ، همانطور که پیشتر اشاره شد، روند واژه سازی و یافتن معادل مناسب برای اسامی خاص از زبان مبدا به زبان مقصد یکی از بالاترین درجات ترجمۀ معنایی است که خود مستلزم قدرت خلاقیت و آشنایی مترجم بازبان ادبی و مجازی است. برای مثال، عبارت انگلیسی battle-axe با دلالت به مفهومی چون زن سلیطه به معادلی مانند " مادر فولادزره" و عبارت windbag با در برگرفتن مفهوم شخص وراج و پرحرف به صورت اصطلاحی "روده دراز" در زبان فارسی برگردان می شوند.از سوی دیگر، اصطلاحاتی در زبان انگلیسی از قبیل:

 

 name dopper,road-hog,tomboy,sponger, dare-devil,litter-lout,lonewolf,crank,jay-walker,slave-driver,fare-dadger

 

اگرچه در فارسی ترجمه ناپذیر (untranslable) محسوب نمیشوند می توانند مترجم راباچالش جدی در یافتن یا انتخاب معادل مواجه سازند وبنابراین مترجم واژه ساز را مستلزم داشتن تخیل قوی، ذوق سلیم و قوۀ درک ارتباطات بالا می نمایند. وجود چنین ویژگیهایی در اسامی خاص خود می تواند فرآیند ترجمۀ اسامی خاص را بامشکلات بغرنج و پیچیدگیهای بیشتری همراه سازد که در ادامۀ این مقوله بیشتر مورد بحث قرار خواهد گرفت.